عنوان فارسی: تکثیر انبوه پایه های سیب مالینگ مرتون از طریق کشت بافت

عنوان انگلیسی: Mass production of Melling-Merton apple rootstocks using tissue culture

مجری مسئول: دکتر جعفر خانی کرمانی

معرفی دستاورد:

یکی از مهمترین آثار استقلال و توسعه هر کشور، برخورداری از منابع تولید داخلی جهت قطع وابستگی به واردات از کشورهای دیگر است. تولید انواع میوهها با کمیت و کیفیت خوب که از مهمترین منابع غذایی بوده و در کشور امکان توسعه بسیار زیاد دارند از این جمله است. تغییر سیستمهای باغداری سنتی به پیشرفته بهترین روش برای افزایش تولید محصولات باغی است. امروزه به دلیل محدود بودن منابع آب و خاک، محققان سعی می کنند که بجای افزایش سطح زیر کشت، میزان تولید در واحد سطح را افزایش ‌دهند. بکارگیری پایه های رویشی کوتاه کننده، یکی از نهادههای بسیار مهم برای افزایش تولید در واحد سطح و بهرهوری بیشتر از آب مصرفی در باغ‌ها است. این پایه‌ها از طریق افزایش تراکم درخت در واحد سطح، مقاومت در برابر بیماری ها و امکان رشد در خاک-های نامناسب موجب افزایش عملکرد میشوند. پایه های کوتاه کننده، رشد اندام‌‌های هوایی درخت را کنترل نموده و بخش اعظم ترکیبات و انرژی گیاه را صرف تولید میوه مینمایند. در نتیجه انتخاب پایه و شرایط محیطی مناسب رشد، باعث صرفه جویی در هزینه و انرژی کارگر میشود. چرا که هرس کردن، زمان میوهدهی و همچنین برداشت میوه درختان بلند پر هزینهتر و طولانیتر از درختان کوتاه است. در کشور ما سطح زیر کشت باغ‌های سیب بیش از 200 هزار هکتار گزارش شده که براساس برآورد کارشناسی، در طول سالهای آینده جهت بازسازی باغ‌های فرسوده و قدیمی و احداث باغ‌های جدید سالیانه بیش از 600 هزار اصله نهال مورد نیاز است. از طرفی پایههای کوتاه کننده مالینگ - مرتون سیب از جمله پایه هایی هستند که برای کوتاه سازی ارتفاع درخت و ایجاد باغات یکنواخت بکار گرفته می شوند. این پایه ها عموماً از کشورهای خارجی تهیه شده و به روشهای سنتی در داخل کشور در نهالستان ها از طریق خوابانیدن کپهای یا شیاری و قلمهزدن تکثیر میشوند. متأسفانه به دلیل قدمت و استفاده طولانی، این پایهها به بیماریهای باکتریایی آلوده بوده و موجبات آلودگی باغات را فراهم می آورند که این امر باعث وارد آمدن ضایعات اجتماعی و اقتصادی به باغداران و تولیدکنندگان می‌شود. و مهمتر اینکه روشهای سنتی قادر به تأمین نیاز روزافزون داخلی نمیباشند. کشت بافت و بویژه ریزازدیادی که در این پژوهشکده روش آن بهینه شده است یکی از گسترده ترین کاربردهای بیوتکنولوژی کشاورزی است. کشت بافت مهم‌ترین روش استفاده شده برای تکثیر سریع غیرجنسی در شرایط درون شیشهای جهت تولید گیاهان عاری از بیماری می‌باشد که از نظر زمان و فضای مورد نیاز برتری اقتصادی دارد و انتقال بیخطر و قرنطینه ژرم پلاسم را در داخل کشور و بین کشورهای دیگر تسهیل مینماید. زمانیکه روش های سنتی قادر به تأمین تقاضا برای تکثیر مواد گیاهی نمیباشند، با این روش می توان میلیون ها گیاه عاری از بیماری را با عملکرد بالا و به صورت یکنواخت تولید نمود. با تولید انبوه پایههای سیب مورد احتیاج باغداران از طریق کشت بافت، میتوان اولاً میزان واردات این پایه‌ها را کاهش داد، ثانیاً گیاهان حاصل از کشت بافت به دلیل عاری بودن از بیماری، دارا بودن اندازه مناسب، امکان تکثیر در تمام فصول سال و توانایی تولید انبوه میتوانند در جایگزینی باغ‌های قدیمی و ایجاد باغ‌های جدید نقش مهمی ایفا نمایند. در این راستا پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی اقدام به تولید دانش فنی تکثیر به روش کشت بافت برای تولید انبوه پایه های رویشی کوتاه کننده سیب مالینگ-مرتون 111 و 106 در جهت احداث باغ های مکانیزه و پرمحصول با تولید اقتصادی نمود که این اختراع در سال 1386 ثبت گردید. در حال حاضر قرارداد انتقال دانش فنی تکثیر انبوه این پایه ها از طریق کشت بافت با 4 شرکت خصوصی منعقد شده است. انتظار می رود با همت شرکت های مذکور و مشارکت سایر بخش های خصوصی به همراه نظارت کامل پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران بتوان به اهداف کشور در بازسازی باغ های قدیمی و احداث باغ های جدید در جهت کم کردن فاصله عملکرد سیب کشور از 16 تن در هکتار (وضعیت کنونی) به 32 تن در هکتار(وضعیت ایده آل که برای برخی از کشور های پیشرو در زمینه کشت سیب گزارش شده است) دست یافت